Norwegian flag
Utredningen som riktar sig till hälso- och sjukvårdspersonal, har utformats utefter tillgänglig litteratur och resurser vid tidpunkten för utredning. Innehållet i utredningen uppdateras inte. Hälso- och sjukvårdspersonal är ansvarig för hur de använder informationen vid rådgivning eller behandling av patienter.


Søvnbehandling ved amyotrofisk lateralsklerose (ALS)



Fråga: Har RELIS noko oppdatert informasjon om søvnbehandling av pasientar med amyotrofisk lateralsklerose (ALS)? Spørsmålsstillar har funne ei RELIS utgreiing frå oktober 2000 (1). Spørsmål frå sjukeheimslege.

Svar: Dokumentasjonen for behandling av ALS og tilhøyrande symptom er sparsam. Det finst likevel europeiske konsensusretningslinjer frå 2012, som inkluderer råd for insomnia (2), samt nokre nyare oppsummeringsartiklar som spesifikt omtalar søvnforstyrringar ved ALS (3, 4). Då spørsmålet er generelt, oppsummerer vi dei overordna prinsippa for handtering av søvnforstyrringar, samt spesifikt kva som tilrådast ved insomni. For utdjupande informasjon, tilrår vi å nytte dei refererte originalkjeldene (2-4).

Alle dei nemnte kjeldene er tydelege på at det kan vere mange årsaker til søvnforstyrringar hos desse pasientane og den generelle tilrådinga er å behandle underliggjande årsaker, dersom slike identifiserast. Blant anna kan pustevanskar, depresjon, restless legs, fasciculasjonar, krampar og smerter bidra til forstyrra søvn. Det kan likevel oppstå forstyrringar i søvnmønster uavhengig av desse faktorane. Grunna kompleksiteten til sjukdommen og korleis denne kan innverke på søvn, bør spesialist- og primærhelsetenesta ha tett samarbeid om korleis desse pasientane best skal behandlast (2-4).

Insomni er vanleg i dei siste månadane av livet til pasientar med ALS. For desse pasientane oppgjev retningslinjene at amitriptylin, mirtazapin eller hypnotika som zolpidem, kan vere moglege behandlingar mot insomni (2). Ein nyare oppsummeringsartikkel understrekar at sjølv om hypnotika har ein plass i behandlinga av ALS, særskilt i den palliative fasen, må ein vere varsam med å nytte hypnotika som "universal-legemiddel" ved ALS tidlegare i forløpet. Dette grunngjevast med at ein då kan risikere å ikkje identifisere og behandle eventuelle underliggjande årsaker til søvnvanskane, samt at hypnotika kan forverre søvnrelaterte respirasjonsforstyrringar. Dersom denne typen behandling vurderast indisert, tilrådast det å nytte korttidsvirkande hypnotika (4).

KONKLUSJON
Årsakene til søvnforstyrringar hos pasientar med ALS kan vere mange og komplekse, og behandlinga må individualiserast. For insomni i den siste fasen av ALS, trekkast amitriptylin, mirtazapin og zolpidem fram som moglege behandlingar. Vi tilrår å konsultere nevrolog for å drøfte kva som vil vere mest føremålstenleg behandling, dersom spørsmålet gjeld ein spesifikk pasient.

Referenser:
  1. RELIS database 2000; spm.nr. 245, RELIS Nord-Norge. (www.relis.no)
  2. EFNS Task Force on Diagnosis and Management of Amyotrophic Lateral Sclerosis. EFNS guidelines on the clinical management of amyotrophic lateral sclerosis (MALS)--revised report of an EFNS task force. Eur J Neurol 2012; 19(3): 360-75.
  3. Aboussouan LS, Mireles-Cabodevila E. Sleep in amyotrophic lateral sclerosis. Curr Sleep Medicine Rep 2017; 3: 279–89.
  4. Boentert M. Sleep disturbances in patients with amyotrophic lateral sclerosis: current perspectives. Nat Sci Sleep 2019; 11: 97–111.